Het klimaat verandert. Hittegolven, hevige regenbuien en droogte zijn ook in Gent al voelbaar. Gent doet inspanningen om de CO₂-uitstoot te verminderen, maar daarnaast is het ook belangrijk dat onze stad zich aanpast aan de gevolgen van de klimaatverandering. Dat laatste noemen we klimaatadaptatie. Van 2019 tot 2021 boog Greentrack Gent zich samen met een Schotse, Ierse en Zweedse partner over dit thema van klimaatadaptatie in het Europese project Cultural Adaptations.

Cultural Adaptations onderzocht de rol van kunst en cultuur in klimaatadaptatie, maar ook wat de effecten van klimaatverandering zijn op de cultuursector en hoe die sector zich daaraan kan aanpassen. Greentrack werkte hiervoor samen met de Dienst Milieu en Klimaat van de stad Gent en met kunstenaar Anyuta Wiazemsky Snauwaert.

1. Rol kunst en cultuur in klimaatadaptatie: Embedded artist project

Hoe kunnen kunst en cultuur bijdragen aan het onderzoek naar en het werk rond klimaatadaptatie? Wetenschappers en onderzoekscentra werken al jaren aan modellen en strategieën die uittekenen wat de gevolgen van klimaatverandering kunnen en zullen zijn en hoe we ons zullen moeten aanpassen aan deze diepgaande verandering van onze omgeving. Ook steden gaan aan de slag met scenario’s en modellen en werken aan concrete plannen voor hun eigen regio. Daarbij botsen ze op allerlei uitdagingen. Hoe kan je burgers voldoende informeren over de risico’s en gevolgen van klimaatverandering zonder angst te zaaien? Hoe kan je hen vanuit die informatie en wetenschap engageren en prikkelen om bij te dragen aan verandering?

In het ‘embedded artist project’ van Cultural Adaptations onderzochten we samen met onze Europese partners de mogelijkheden van die artistieke bijdrage. In hun eigen artistieke praktijk zoeken kunstenaars vaak andere dan de gangbare paden op om bepaalde thema’s en kwesties te onderzoeken, vertrekken ze van een open blik op de wereld en dagen ze zichzelf uit om oordelen, patronen en vertrouwde perspectieven te omzeilen. Vanuit die opgebouwde ervaring en dat artistieke perspectief kunnen ze een waardevolle bijdrage leveren aan het werk van wetenschappers, denkers, planners.

Embedded artist project in Gent
In elk partnerland werd een kunstenaar ingebed bij een lokale 'adaptatieorganisatie' – een overheid, ngo, onderzoeksbureau etc. dat aan klimaatadaptatie werkt.
In Gent ging kunstenaar Anyuta Wiazemsky Snauwaert aan de slag bij de Dienst Milieu en Klimaat om samen te werken aan de specifieke uitdagingen bij het uitvoeren van het Gentse Klimaatadaptatieplan. Ze volgde het project 'Ontharding van het Paul De Smet De Naeyerpark' op en onderzocht in dat project hoe draagvlak gecreëerd kan worden bij bewoners, hoe participatie er kan uitzien, welke rol communicatie speelt en hoe je communiceert, etc.

Anyuta schreef in begin 2020 een eerste reflectie over het project en het proces. Klik hier om de tekst te lezen.

In juni 2021 rondde ze haar deelname aan dit project af met een artistiek traject dat uitmondde in de creatie van een gedicht door buurtbewoners van het park: 'Ode aan de regen'. Dit gedicht werd in de lente van 2023 met hydrofobe verf aangebracht op een van de kleinere, verharde paden in het park en is daardoor alleen zichtbaar wanneer het regent. In juni werd het eengemaakte Paul De Smet De Naeyerpark officieel geopend.
--> De foto hierboven is een luchtfoto van het hele gedicht - (c) Victor Haeseryn
--> Op de website van Anyuta Wiazemsky Snauwaert lees je meer over 'Ode aan de regen' en Anyuta's bijdrage aan het project.

Onze ervaringen met embedded artist projects
We interviewden enkele partners in het Europese project over wat een embedded artist project is en hoe dat concreet werkt. Via onderstaande links kan je de filmpjes met de interviews herbekijken:

• 20’ Interview with Ben Twist (Creative Carbon Scotland)
  “Sometimes just being there as an artist allows other people to behave in a different way.”
• 11’ Interview with Anyuta Wiazemsky Snauwaert (embedded artist Ghent)
  “An embedded artist project is like swimming in an open sea, where there are many possibilities and you want to avoid choosing one of them too soon.”
• 14’ Interview with Lesley Anne Rose (embedded artist Scotland)
  “An embedded artist increases the organisation’s capacity in a unique way. They’ve got both an insider and outsider perspective.”
• 17’ Interview with Jens Thoms Ivarsson (City of Gothenburg)
  “I see it as an investment. It’s not an extra cost, but a different way of thinking that we’re adding.”

Meer verdieping in embedded artist projects vind je in onze toolkit 'Embedding Artist Projects for Adaptation' (zie ook onder).

2. Klimaatadaptatie en de culturele sector

Wat houdt klimaatadaptatie precies in? Wat wil het zeggen voor onze regio, wat zijn de gevolgen van de klimaatverandering die wij hier (zullen) ondervinden, welke maatregelen kunnen en worden er nu al genomen? En wat betekenen die gevolgen en maatregelen specifiek voor de culturele sector – haar organisaties, kunstenaars en praktijken? Moeten we andere paden verkennen, hoe kunnen we onze organisaties en praktijken aanpassen, welke rol kunnen wij spelen in een ‘klimaatrobuuste’ stad? Ook met deze vragen gingen we aan de slag binnen Cultural Adaptations. Elk partnerland organiseerde in de loop van 2019, 2020 en 2021 een tweedaagse workshop (Transnational Meeting) waarin beide sporen in het project uitgediept werden.

We maakten enkele filmpjes van een aantal goeie praktijken op vlak van klimaatadaptatie in Gent:

• Wij(k)water - over hemelwater opvangen van kerkdaken

• De-paving Désiré Toeffaertstraat - hoe buurtbewoners ondersteunen om hun voortuinen te ontharden

• Beesphere - een kunstenaarsproject rond bijen en biodiversiteit dat samenwerkt met een lokale gemeenschap

• Roof Food - over dakmoestuinieren

• Vooruit by the Leie - over het experiment om de keuken van Vooruit te bevoorraden via het water met biologische en lokaal gekweekte groenten

En nog een bijpassende leestip uit ons eerdere project Beeld/Verhaal:

• Het water in de stad: een levend wezen en een leermeester - interview met Elina Bennetsen van Waterland door Eva De Groote

In het verslag van onze Transnational Meeting op 2 en 3 februari lees je ook een korte samenvatting van ervaringen van Gentse kunstorganisaties met klimaatadaptatie.

Wil je zelf aan de slag met klimaatadaptatie in je culturele organisatie? Check dan onze toolkit 'Adapting our Culture' (zie ook onder).

3. Toolkits

De ervaring en kennis van 2,5 jaar Cultural Adaptations mondden uit in twee toolkits die we ontwikkelden. Met deze toolkits willen we organisaties en culturele professionals aansporen om zelf aan de slag te gaan.

Het inbedden van een kunstenaar in een niet-culturele organisatie om mee te denken rond specifieke wetenschappelijke of maatschappelijke uitdagingen is een innovatief format. Het embedded artist project zagen we daarom ook als een leertraject. We geloven dat deze manier van verbinding leggen tussen de artistieke wereld en de klimaatsector een model kan zijn om ook in andere domeinen mee te werken. In deze toolkit vind je inhoudelijke fundering waarom je met een embedded kunstenaar zou werken, maar ook ervaring uit onze praktijken, praktisch inzicht en een suggestie voor werkwijze.

Klik hier om deze toolkit te downloaden. (De toolkit is in het Engels)

De tweede toolkit is voor culturele organisaties die aan klimaatadaptatie willen doen en/of willen bijdragen aan de klimaatadaptatie van hun stad, gemeente, regio. De toolkit begeleidt je in het praktisch uitwerken van een stappenplan. Er staan ook voorbeelden in van hoe andere organisaties aan klimaatadaptatie doen, achtergrondinformatie over klimaatverandering en de globale gevolgen, maar ook over hoe je informatie kan vinden over de lokale impact van klimaatverandering, en lokale adaptatieplannen. Via een combinatie van vragen, concrete informatie, tips en verwijzingen kan je aan de slag met klimaatadaptatie in je eigen organisatie.

Klik hier om deze toolkit te downloaden. (De toolkit is in het Engels)

MEER INFORMATIE OVER HET PROJECT

Op de website www.culturaladaptations.com vind je uitgebreide informatie over het project, de partners, de steden, de kunstenaars, de transnational meetings en ook de toolkits.

Partners

Cultural Adaptations werd geleid door Creative Carbon Scotland. De andere twee partners naast Greentrack Gent waren Axis Ballymun in Dublin en TILLT in Göteborg. Elk land werkte in eigen regio samen met een niet-culturele organisatie die met klimaatadaptatie bezig is:

– Creative Carbon Scotland met Sniffer en Climate Ready Clyde
– Axis Ballymun met CODEMA
– TILLT met Göteborgs Stad en Världens bästa stad när det regnar

Activiteiten

Cultural Adaptations

– 18-19 maart 2019: Transnational workshop Glasgow
– 12-13 november 2019: Transnational workshop Göteborg
– 13-14 maart 2020: Transnational workshop Dublin
– 2-3 februari 2021: virtuele Transnational workshop Gent
– 2-5 maart 2021: virtuele slotconferentie vanuit Glasgow
– 1 april - 15 juni 2021: artistiek traject o.l.v. Anyuta Wiazemsky Snauwaert om tot een poëtisch kunstwerk te komen voor het Paul De Smet De Naeyerpark

Andere

– 2 april 2019: Open Algemene Vergadering Greentrack – Inleiding klimaatadaptatie – lees meer
– 17 februari 2020: Denktank klimaatadaptatie in de wijk Sluizeken-Tolhuis-Ham

Contact

Voor informatie over het Gentse luik, contacteer Eva Peeters – eva@greentrack.be Voor informatie over het hele project, contacteer Catriona Patterson – EUCAN@creativecarbonscotland.com

www.culturaladaptations.com