Cultural Adaptations onderzoekt enerzijds hoe de cultuursector aan klimaatadaptatie kan doen en anderzijds welke rol de cultuursector – en meer specifiek kunstenaars – kan spelen in het werken aan klimaatadaptatie. De vier partners in dit project (Creative Carbon Scotland, Axis Ballymun, TILLT en Greentrack Gent) werken elk in hun eigen stad (Glasgow, Dublin, Göteborg en Gent) samen met een niet-culturele ‘adaptatiepartner’ en een kunstenaar. De kunstenaar wordt gedurende een bepaalde periode ingebed bij die adaptatiepartner om bij te dragen aan hun werk rond klimaatadaptatie. Dat kan gaan van een concreet adaptatieproject tot visievorming of strategieontwikkeling.

Zo doen ze het in Zweden

In Göteborg maakten we grondiger kennis met het werk van de culturele organisatie TILLT, hun adaptatiepartner Stad Göteborg en de kunstenaar Ulrika Jansson.

TILLT is een organisatie die via kunst wil bijdragen aan een duurzame samenleving. Ze zetten projecten op rond maatschappelijke uitdagingen en werken daarvoor samen met partners die zowel uit maatschappelijke hoek als uit de bedrijfswereld kunnen komen. In elk project verbinden ze een kunstenaar met een partner, waarbij die kunstenaar gedurende een bepaalde periode – gaande van enkele weken tot een jaar of langer – ingebed wordt bij die partner. Het doel is dat de kunstenaar vanuit zijn of haar artistieke ervaring, expertise en manier van denken bijdraagt aan het proces bij de partner. TILLT coacht zowel de kunstenaar als de partner om het verkennende proces zo lang mogelijk open te houden. De kruisbestuiving tussen kunstenaar en partner wordt meestal concreter en eindigt vaak in artistiek werk of een andere concrete uitkomst, maar het doel van de inbedding blijft de kruisbestuiving en het proces zelf, en geen eindproduct. TILLT beschouwt kunstenaars als ‘creatieve motors’ die het werken aan uitdagingen in de samenleving naar een ander niveau kunnen tillen. De uitdagingen waar ze op dit moment het meeste op focussen, zijn integratie en inclusie, klimaatopwarming, gendergelijkheid en ouderenzorg. Voor elk thema is een procesbegeleider verantwoordelijk en begeleidt die zowel de kunstenaars als de partners in het proces.

Voor Cultural Adaptations koos TILLT als lokale adaptatiepartner Stad Göteborg en diens afdeling Duurzaam Water en Afvalbeleid met het project Rain Gothenburg. Dit is een departement binnen de stedelijke administratie dat zich toelegt op alles wat met regenwater te maken heeft en uitdagingen vormt voor de stad. Dat gaat van wateropvang en afwatering tijdens normaal regenweer maar ook tijdens ‘superstormen’ (soms ook ‘100-jarige stormen’, ‘1000-jarige stormen’ …), en van oplossingen voor het verzakken van grote stukken opgespoten land rond de rivier (Göteborg lag oorspronkelijk aan een meer waarvan een groot stuk gedempt is en vervolgens volgebouwd) tot het omtoveren van Göteborg tot ‘s werelds beste stad wanneer het regent. Rain Gothenburg ziet regen als een waardevol element om het culturele, menselijke, sociale en esthetische leven in de stad te verbeteren. 

Als stedelijke project wordt Rain Gothenburg geconfronteerd met verschillende uitdagingen op vlak van klimaatadaptatie en hebben ze uiteenlopende projecten lopen. Voor Cultural Adaptations wilden TILLT en Rain Gothenburg aan de slag gaan met een woonproject van de stedelijke projectontwikkelaar Poseidon. Poseidon voorziet woningen voor de inwoners van Göteborg en speelt bijgevolg een belangrijke rol in de stadsontwikkeling op lange termijn. Een van hun bouwprojecten bevindt zich in Brämaregården op het ‘eiland’ Hisingen, een stuk opgespoten land aan de overkant van de rivier en ten noordwesten van de binnenstad. Bij het klimaatrobuuster maken van een stad is het belangrijk om dergelijke spelers in stedelijke vernieuwing bewust te maken van de gevolgen van klimaatverandering en het belang van langetermijndenken en creatieve, innovatieve stadsontwikkeling en hun eigen rol daarin. Rain Gothenburg wil Poseidon prikkelen om bij hun bouwprojecten creatief om te gaan met de klimaatuitdagingen en het vele regenwater in Göteborg, en om klimaatadaptatie te integreren in hun stadsontwikkelingsprojecten. Brämaregården leek hen een ideaal pilootproject om een kunstenaar in te bedden.

TILLT koos ervoor om voor dit project in Brämaregården beroep te doen op kunstenaar Ulrika Jansson, die al eerder als ingebedde kunstenaar aan de slag ging. Ulrika zou Poseidon stimuleren om met de klimaatuitdagingen in het achterhoofd ruimer te kijken en andere paden te verkennen dan de vertrouwde. Ulrika bestudeerde de omgeving en ging in gesprek met buurtbewoners. Met elke ontdekking en bevinding keerde ze terug aan tafel met Poseidon. Ze liet hen via sensorische en participatieve workshops op andere manieren kennismaken met de omgeving en de gemeenschap en zocht samen met Poseidon hoe ze die ervaringen en kennis konden verwerken in hun ontwerp voor de tuin en het groene gebied rondom de bouw. Het ontwerpteam van Poseidon dacht ver buiten de hun gekende paden voor het uiteindelijke ontwerp voor de aanleg van de tuin in functie van klimaatopwarming en overvloedig regenwater. 

De basis voor werken met embedded artists

In dit werk met ingebedde kunstenaars is het verleidelijk om te focussen op het eindresultaat: een eventueel werk van de kunstenaar of zoals in dit geval een gezamenlijk ontwerp (door Ulrika en Poseidon) voor de tuin van het wooncomplex waar aandacht is voor vertragende wateropvang, verwijzingen naar de omgeving (een moskee, een rots met een verhaal uit het verleden, …). Maar een belangrijk stuk van het werk ligt in het voorafgaande proces. De vele gesprekken om Poseidon te overtuigen van de meerwaarde om met een kunstenaar te werken, de vele uitwisselingen tussen Poseidon en kunstenaar Ulrika Jansson om vertrouwen te winnen, elkaars werk te begrijpen en de complexiteit van projectontwikkeling, … legden een fundering van nieuwsgierigheid en openheid om samen op avontuur te gaan. Eens de verbinding verankerd is en beide partijen elkaar vertrouwen, ontvouwt het ontwerpproces zich vanzelf. Beide partners kunnen met die stevige basis elk vanuit hun sterkte werken en die sterktes toepassen in het proces. Poseidon heeft technische kennis over en ervaring met de ontwikkeling van hele wijken, Ulrika put moeiteloos uit haar artistieke ervaring om opdrachten vanuit uiteenlopende invalshoeken te benaderen en zichzelf te blijven uitdagen om nieuwe paden te bewandelen. Door het onderlinge vertrouwen vinden ze elkaar in hun expertise en leidt de combinatie tot nieuwe wegen, vernieuwende ontwerpen. De lange periode van ‘besnuffelen’ en vertrouwen bouwen, leidde er mee toe dat Poseidon zo enthousiast was over de samenwerking en beslist heeft om verder te werken met haar.

Dit zijn tussentijdse bevindingen in het embedded artist project van Cultural Adaptations dat nog loopt tot begin 2021. TILLT, Stad Göteborg (Rain Gothenburg) en Ulrika Jansson kozen voor een kortlopend project van drie maanden. Daardoor heeft Ulrika als eerste van de vier kunstenaars haar embedded artist project afgerond en konden we deze tussentijdse conclusies maken. De andere kunstenaars - Anyuta Wiazemsky Snauwaert (België), Lesley Anne Rose (VK) en Maeve Stone (Ierland) zitten nog volop in het proces.

Ervaringen delen

De verschillende ervaringen, evaluatie, tips en manieren van werkwijze zullen op het einde van het project gebundeld worden in een toolkit die beschikbaar zal zijn voor geïnteresseerden. In Gent zullen we onze ervaring delen op 13 en 14 mei tijdens onze Transnational Meeting. Van 6 tot 8 oktober komt alles samen in een slotconferentie in Glasgow, die zal focussen op cultuur en klimaatadaptatie, de resultaten van het embedded artist project en strategieën voor de culturele sector om zich aan te passen aan het verander(en)de klimaat.

Partners

Creative Carbon Scotland, TILLT, Axis Ballymun, Greentrack Gent
Sniffer, Stad Göteborg, CODEMA, Dienst Milieu en Klimaat van stad Gent
Creative Europe